Blockchain kelimesi, Türkçeye blokzinciri veya blokzincir olarak çevrilmiştir. Blok zincir, sahibi belli olmayan (anonim) işlemlerle ilgili bilgilerin, dağıtılmış halde depolandığı ve paylaşıldığı bir defterdir. Yani bir nevi düzenli bir kaos yapısından söz edebiliriz. Bu yapıya girilen bilgiler, değiştirilemez veya silinemez. Ancak yeni veri girişi söz konusu olabilir. Yani burada, hep ileri adım atılmasını zorunlu kılan bir işleyiş söz konusudur.
Blockchain nedir? Blok zinciri ne işe yarar?
Blok zinciri nedir? Blok zinciri, Bitcoin (BTC) gibi, çoğu zaman insanların aklını karıştırmıştır. Nasıl ki, Bitcoin dijital bir altın olarak adlandırılıyorsa, blockchain de Satoshi Nakamoto tarafından yaratılan dijital bir ortak defterdir.
Bu deftere Bitcoin üzerinden yapılan her işlem kaydediliyor. Satoshi Nakamoto, Bitcoin’in mucidi olarak biliniyor ve Bitcoin yaratıldığından beri kimliğini gizli tutmayı başardı. Satoshi, bir kişi de olabilir. Bir grup insanı da temsil ediyor olabilir.
Peki blok zinciri ne demek? Blockchain kavramı, dilimizde Blok zinciri olarak kullanılıyor. Bazı yazarlar, blok zinciri demeyi tercih ediyor. Blockchain, “bloklardan meydana gelen zincir” olarak düşünülebilir. Blok zinciri, zincirin halkaları gibi birbirine bağlı bloklardan oluşan bir çeşit ağ olarak da düşünebiliriz.
Blockchain’i daha iyi anlamanız için kafanızda bir excel tablosu canlandırın. Bu tabloda dört adet sütun olsun; isim, miktar, veriyi giren ve tarih. Bunun bir blok olduğunu düşünebiliriz.
Bir blok, tüm son işlemlerin kayıtlarının yer aldığı bir blok zincirinin “mevcut-güncel” bir parçasıdır. Blok bittiğinde, hemen yeni bir tane oluşturulur. Blok zinciri, kronolojik sırayla birbirine bağlı çok sayıda blok içerebilir. Bloklara işlemler bir algoritma şeklinde kaydedilir. Aşağıda örnek bir blok bilgisini görüyoruz.
Blok zinciri nedir, sorusunun cevabını bankacılık işlemleri üzerinden de zihnimizde canlandırabiliriz. Bir banka üzerinden milyonlarca lira değerinden binlerce işlem gerçekleşiyor. Bu işlemler, bankaların serverlarına ve takas bank serverlarına kaydediliyor.
Müşteri olarak bizler, yaptığımız işlemleri gişe memurundan aldığımız dekontla ispatlayabiliriz. Peki Bitcoin işlemlerini kim kaydediyor? Elimdeki Bitcoin’i nasıl ispatlayacağım çünkü elimde dekont gibi bir evrak yok.
Blok zinciri ve HASH gücü
Blok zinciri nedir sorusunu teknik olarak anlamlandırmak için bazı kavramları zihnimizde oturtmamız gerekiyor. Her bir blok -klasik bir zincir gibi- bir öncekine karışmış (hash) olarak devam eder. Blok zinciri, kullanıcı adresleri ve ilk kullanıcıdan son kullanıcıya kadar tüm blok hakkında eksiksiz bilgiye sahiptir. Buradaki önemli nokta ise, kaydedilen tüm veriler, şifrelenerek kopyalamaya ve manipülasyonlara karşı koruma altındadır.
Yukarıda bahsettiğimiz sadece bir tablo içindi. Bunun sayıca çok olduğunu ve içerdiği verinin de çok daha komplex olduğunu düşünelim. Bunları kontrol etmek ve güncellemek çok zor. Özellikle de yeni giriş yapmak isteyen çok fazla insan olduğunda.
Buradan yeni bir fikir ortaya çıkıyor. Artık Blok zinciri formlarında yapılan değişiklikler, katılımcıların bilgisayarları tarafından oluşturulmakta. Pc’den elde edilen işlem gücü, hesaplamaları yapmak ve işlemleri doğrulayarak “tablo” nun düzenlenmesine yardımcı oluyor.
Bu işleri hızlandırmak ve benzersizliği korumaya devam etmek için en kolay yol ise, her belgede matematiksel olarak benzersiz bir değer olup olmadığını kontrol etmek olacaktır. Bu da bizi “hash”lara ve hash değerlerine getiriyor.
Her bir tabloda sahibinin benzersiz bir sayısal kimliği bulunmaktadır. Parmak izi gibi düşünebilirsiniz bunu. Tüm gerekli verileri girdiğimiz takdirde, bu, ilk işlem girişi için hash değeri olarak saklanır.
Bu değer, tablonun sütunlarından elde edilen bir formülle sürdürülür. Devam eden veri girişleri için aynı formül kullanılır. Sonuç olarak, oluşan bloklar, üretilen gerçek hash değerlerinden oluşan bir zincir meydana getirir.
Ve bir kez daha hatırlatalım, eğer birileri tablolarda önceki girişleri değiştirmeye çalışırsa, başarısız olacaktır. Çünkü bunun için mevcut zincirdeki tüm kayıtların değiştirilmesi gerekir ki bu da imkansızdır.
İlgili: Gassız, ücretsiz işlemler Web3 teknolojisinde devrim yaratacak!
NOD nedir?
Türkçe’ye direk çevirdiğimizde düğüm, boğum gibi bir şey çıkıyor. İşlem olarak ise “nod”lar bir blokzinciri ‘nin ayrılmaz parçasıdır. Nodlar, işlemleri doğrulama ve yürütme görevini gerçekleştiren bir istemci kullanır.
Bunlar, blok zinciri ağına bağlandıkları anda o blok zincirinin bir kopyasını otomatik olarak kendilerine alırlar. Nitecede, ağa bağlanan her bilgisayar, ağda yürütülen gerçekleştirilen tüm işlemlerin kayıtlarına ait onaylı bilgileri almış olur.
Tüm nodlar, bildiğimiz internet ağından çok daha başka bir ağ yapısıyla işlem görür. İşleyiş olarak her nod ağa gönüllü katılır ve katıldığı o blok zinciri ağının bir yöneticisi konumunu alır.
Ağa katılan nodların Bitcoin kazanma veya madencilik yapma şansı olduğunu ekleyelim. Tüm nodlar, sayısal bulmacaları çözmeye ve karşılığını almaya çalışır. Sonuç olarak, yeni blok 5-10 dakika içinde oluşmaya başlar.
Ağdaki her nod, blockchain’in tam bir kopyasına sahiptir. Peki bu nasıl oluyor?
Blok zinciri ve Decentralization (Merkeziyetsizlik)
Yenilikçi bir teknoloji olan blokzincir, merkeziyetsiz ve hükümetlerden bağımsız olmayı planlıyordu. Bu durumda, merkeziyetsiz şebekenin, kullanıcıdan-kullanıcıya doğrudan bir yapıda çalışması anlamına geliyor.
Merkezi sistem tek bir otoriteye sahiptir: tüm nodlar tek bir kişinin komutlarını takip etmeli. Ancak merkeziyetsiz sistemde tek bir yetkili yoktur. Birkaç uç nod (mavi) bulunur. Bunlar kendi aralarında bağlantılı olan ikincil nodlara (sarı) bağlıdır.
Blokzincir en yaygın kullanımı kripto para birimini temsil etmektir. Bugüne kadar, hiçbir token ve kripto para merkezi bir otorite tarafından oluşturulmamış veya kontrol edilmemiştir. Bu, kripto para birimlerinin fiyat bazlı finansal modelden birkaç adım öne geçmesine ve merkeziyetsiz kalmasına yardımcı olmaktadır.
Blok zinciri nedir soruna tarihsel cevap: Bizanslı Generaller Çıkmazı
Yukarıda Blok zinciri teknolojisini teknik kavramlarla açıklamaya çalıştık. Blokzincir kavramı, tarihsel bir sorun üzerinden de açıklanabilir: Bizanslı Generaller Çıkmazı.
Birbiri ile rekabet halinde olan 4 General, Bizans İmparatorluğu döneminde güçlü surlarla çevrili bir şehri fethetmek için yola çıkarlar. Her 4 general, birbirinden farklı 4 orduya kumandanlık etmektedir. Her bir ordu şehre yaklaştığında 4 farklı noktada mola verir ve saldırı hazırlığına başlar.
Şehrin sakinleri kendilerine yaklaşan tehlikenin henüz farkında değildir. Bizanslıların kuşatmadan galip taraf olarak ayrılmaları için şehre aynı anda saldırmaları gerekiyor. Ancak savaşın kaderini belirleyecek önemli bir sorun vardır. Bu sorun iletişim sorunu.
Generaller birbirleri ile rekabet halinde oldukları için diğerlerinin başarısını istememektedir. Bu nedenle 1’inci ordunun kumandanı “ben saldırıya geçtiğimde diğer taraf saldırmazsa mağlup olurum” düşüncesine sahip. Diğer ordu komutanları da benzer düşüncededir.
1’inci ordu komutanı diğer ordulara bir ulak göndererek iletilişim sorununu çözebilirler ancak ulak diğer ordu generalleri tarafından ikna edilerek ihanete zorlanabilir. Ya da kuşatma altındaki şehir sakinleri ulağı yakalayarak planlarını deşifre edebilir.
Bu nedenle Bizanslı Generallerin aynı anda karar verebilecekleri ve diğerlerinin de kararlarını kontrol edebilecekleri bir mekanizmaya ihtiyaçları var. Ayrıca bu mekanizmaya dışarıdan da müdahale edilmemeli. Bu durum ancak Blokzincir teknolojisi ile mümkün.
Blok zinciri teknolojisi ile oluşturulan bir iletişim ağında veri transferi, ancak her düğümden alınan onayla mümkün. Ayrıca blokzincir ağları kırılması imkansıza yakın kriptografi ile korunmaktadır. Ağın manipüle edilmesi için düğümlerin en az yüzde 51’inin kontrol edilmesi gerekiyor.
Blokzincir nerede kullanılır?
Dünya ekonomi forumuna göre Blokzincir teknolojisi geleceğin dünyasına damga vuracak 6 trendden birisi. Alman hükümetinin yakın zamanda açıkladığı blockchain strateji belgesine göre blockchain teknolojisinden 5 alandan fayda elde edilecek.
Bu alanların başında finansal sektör geliyor. Blokzinciri teknolojisinin finansal istikrarı arttıracağı ifade ediliyor. Bu fikir Almanya’yı doğrudan blockchain konusunda inovasyon sürecine itiyor. Blokzincir çalışmalarını desteklemek için Almanya projeleri ve reel laboratuarları teşvik edecek. Bu konuda net bir mevzuat çerçevesine ihtiyaç duyulacağı belirtiliyor. Bu teknolojinin yönetim ve idari hizmetlerde de önemli dönüşümlere yön vereceği vurgulanıyor. Alman hükümeti, Blokzincir teknolojisini bilginin aktarımı konusunda da kullanmak istiyor.
Günümüzde birçok teknoloji şirketi, merkeziyetsizliği amaçlayan bu teknolojiyi benimsiyor ve bu konuda şirketlerini dönüştürüyor. Bazı şirketler ürünlerini ve hizmetlerini oluşturmak için Blokzincir kullanmayı başardılar bile. Bununla birlikte, sadece finansal temalı sektörlerin haricinde de bu teknolojiyi uygulanabilir.
Blok zinciri ve sağlık hizmetleri
Blockchain teknolojisi, çevrimiçi olarak yeni ve kolayca erişilebilen bir kataloglama sistemi sağlayabilir. Hastanın sağlık bilgileri kriptolu olarak şifrelenir ve bir doktor o bilgilere ihtiyaç duyuncaya kadar da güvenli bir şekilde saklanır. Patientory ve Factom gibi bazı şirketler şimdiden bu fikri hayata geçirme girişimlerine başladılar bile.
Blok zinciri ve turizm
Birçok ülke turistlerin ilgisini çekmeye çalışıyor. Ve şimdi bunların dikkatlerini çekebilmek için blockchain teknolojisini kullanıyorlar. Bazı şirketler, İsviçre’deki Crypto Valley gibi yerlere, kripto para birimi temalı geziler düzenlemekte. Yine Travala Şirketi turizm hizmetlerinde NEO isimli kripto paranın alt yapısını kullanıyor.
Blok zinciri ve gıda
XYZcan tarafından oluşturulan bir “Gıda Tedarik Zinciri 2.0” block zinciri var. Sensör sistemleri, akıllı sözleşmeler ve blockchain teknolojisinden meydana geliyor. Foodcoin, insanlara, işlem ücretlerinden ve fiyat dalgalanmalarından korkmadan dünya çapında işlemler yapma olanağı veren bir token.
Çin yönetimi gıda ithalatını blokzincir ile takip etmeyi planlıyor. Bu konuda VeChain teknik destek vermek için hazır.
İlgili: Vechain (VET) nedir, nasıl alınır? Geleceği var mı?
Blok zinciri ve sosyal hizmetler
2017 yılında, kullanıcılar arasında iletişim becerilerini geliştirmeyi amaçlayan bazı arkadaşlık ICO’larını ve benzeri diğer projeleri biliyoruz. Blokzincir tabanı, kullanıcılara erişimi kolay, kullanışlı ve güvenilir bir ortam sağlamakta.
Blok zinciri ve hayır işleri
Blok zinciri teknolojisi yardım işlerinde de adını duyurmuştur. Kripto para birimleri, bağış yapmanın en hızlı ve en güvenli yollarından biridir. Hele de bazı küçük ülkelere yardım etmek istiyorsanız, -bu en iyi yoldur diyebiliriz. AidCoin veya GiftCoin bunlara en güzel örnekler. Yolsuzluklar, bankalar aracılığıyla dağıtılan devlet yardımlarının itibarını azalttığı için, yardım kurumları, kriptoların potansiyeli ile daha çok ilgileniyorlar.
Blok zinciri teknolojisi ve geleceği
Blok zinciri için özellikle 2019 yılı tam bir dönüm noktası oldu. Çin Komünist Parti Lideri ve aynı zamanda Çin Devleri Başkanı Xi Jinping, Ekim 2019’da Komünist Partini Siyasi Büro toplantısında blockchain teknolojisinin geleceğini ilgilendiren önemli bir karar aldı.
Bu kararlar Çin Devlet Politikası haline geldi. Jinping’e göre Blok zinciri teknolojisi geleceğin dünyasına şekil verecek ve reel ekonomide önemli dönüşümlere neden olacak. Çin devletinin ise bu teknolojide dünyada lider konumda olmayı amaçlıyor.
Çin Başkanı Xi Jinping’in açıklamalarından sonra Çin Devleti Blok zinciri çalışmalarını ciddi biçimde desteklemeye karar verdi. Bu politika değişikliğinin devamı niteliğinde Shenzen Borsası Çin’de işlem gören top 50 Blok zinciri şirketi üzerinden oluşturan bir endeks yayınlama kararı aldı.
Böylece Çin merkezli blockchain şirketleri hem Çin içerisinden hem de uluslararası piyasalardan önemli derecede fon çekmeye başladı. 2019 yılı Ekim ve Kasım döneminden sonra, hem Çin borsalarında hem de Nasdaq’da blockchain şirketleri ciddi değer kazanmaya başladı.
